Turfanda sebze ve meyve sözü uzun yıllardır merak ettiğim bir konudur. Genelde ilk olarak yetişen sebze ve meyve için kullanılan bu sözü Türkiye’de nereye giderseniz ve kime sorarsanız sorun aynı anlamını söyler. Ama “Turfanda” kelimesinin bu anlamı nasıl aldığını merak ettim ve araştırmaya başladım.
Türk Dil Kurumu’nun resmi sözlüğüne girdiğinizde “turfanda”nın anlamını, “mevsimin başında ilk yetişen (meyve, sebze), yeni, ilk kez ortaya çıkan” olarak göreceksiniz. Buraya kadar her şey normal ancak işin özü ise şöyle…
Şu anda Çin ülke sınırlarında kalan Türkistan’ın doğusunda Turfan (Turpan- Türkiye Türkçesinde “p” harfi “f” olarak okunuyor) isminde bir şehir varmış.
Turfan şehri Lut gölünden sonra dünyanın en çukur yeri, bulunduğu yer ve iklim olarak sıcak ve kurak. Burası hemen hemen hiç yağmur almayan kurak bir yer, çünkü bu bölgede yağmur damlaları daha yere ulaşmadan, sıcak nedeniyle buharlaşırmış.
MÖ 500’lü yıllarda yapılan Karız arkları sayesinde dağlardan kar suları Turfan vadisine taşınmış. Vadi sulak ve yeşil bir alan haline gelmiş. Dolayısıyla Türkistan bölgesinde ilk sebze ve meyve Turfan şehrinde yetiştiriliyor ve ülke geneline dağıtılıyormuş.
Bunun için ilk çıkan sebze ve meyveye “turfanda” deniyormuş.
Atalarımızın binlerce yıl önce Türkistan’dan yola çıktığını düşünürsek kökü yıllar öncesine dayanan bir sözcük. Aramızdaki bağların yıllar geçmesine rağmen yaşanması oldukça ilginç.
Günümüzde maalesef teknoloji sayesinde tarımda mevsimsel üretim unutuldu. Bizler gibi orta yaşlılar ve gençler artık hangi meyve ve sebzenin ne zaman yetiştirildiğini bilmez olduk. Manavda domates, salatalık, vs. bir çok ürünü her mevsim bulmak mümkün. Turfanda sebze ve meyveleri unutmamak ve her meyveyi mevsiminde yemek dileğiyle…
